TVP3 Relacja z 29 czerwca 2022 r.
Frontowa ściana ogrodzenia została wzniesiona w 2021 r. i poświęcona w 2022 r. przy współpracy następujących partnerów:
Organizacji "Przyjaciele Dziedzictwa Żydowskiego w Polsce"
Organizacji "Fundacja Macewy"
Oranizacji "ESJF–Europejska Inicjatwya na rzecz Cmentarzy Żydowskich," wspieranej przez Republikę Federalną Niemiec
Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego
oraz
Gminy Markuszów.
W 1661 roku społeczność żydowska w Markuszowie liczyła 9 osób, przy ogólnej liczbie mieszkańców wynoszącej 208 osób. Do 1921 roku liczba Żydów w Markuszowie wzrosła do 1011 osób, przy ogólnej liczbie mieszkańców wynoszącej 1 848 osób. Niezależna społeczność żydowska istniała tu już w 1766 roku.
W XVII wieku „Stary” cmentarz żydowski został założony przy dzisiejszej ul. Strażackiej. Nekropolia ta została zdewastowana podczas II wojny światowej, a na jej miejscu wzniesiono później budynki użyteczności publicznej. „Nowy” cmentarz żydowski w Markuszowie powstał w XVIII wieku. Przed II wojną światową drewniany budynek obok cmentarza służył jako dom dozorcy lub dom przedpogrzebowy. Teren ogrodzony był drewnianym płotem z bramą wjazdową po stronie zachodniej.
W czasie okupacji Niemcy dewastowali cmentarz i wykorzystywali macewy do celów budowlanych oraz do brukowania dróg i chodników. Co najmniej dwie grupy Żydów zostały rozstrzelane i pochowane w masowych grobach na terenie cmentarza. Większość markuszowskich Żydów została zamordowana w czasie wojny. Niektóre macewy zostały zabrane po wojnie przez okolicznych mieszkańców. W 1970 roku teren cmentarza został obsadzony drzewami przez pana Wadia Gluzman, jedynego Żyda, mieszkańca Markuszowa, który przeżył i powrócił tu po wojnie. Sadząc drzewa, miał nadzieję zapobiec dalszemu bezczeszczeniu terenu cmentarza.
Z 2 500 nagrobków znajdujących się na terenie cmentarza w 1939 roku przetrwało mniej niż 100. Niektóre mają ślady polichromii, a na jednej z płyt znajduje się widok na Jerozolimę ze „Ścianą Płaczu”. Dziś można zidentyfikować około 20 nagrobków zachowanych w różnym stanie. Wśród nich znajduje się nagrobek Sary Chany Rozenberg, córki Chaima Yaakova Kochena, rabina lokalnej społeczności oraz przewodniczącego sądu (Av Bet Din) w XIX wieku.
W 2016 roku, przy współpracy Lubelskiego Stowarzyszenia Studnia Pamięci, Fundacji Macewa i Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, a także potomków żydowskiej społeczności Markuszowa zamieszkałych obecnie w USA współpracujących z Gminą Markuszów, cmentarz przeszedł pierwsze od dziesięcioleci poważne sprzątanie. Powstał wówczas pomnik pamięci, który odsłonięto w obecności potomków społeczności żydowskiej, mieszkańców gminy, przy wsparciu ks. biskupa Mieczysława Cisło. Nowe ogrodzenie od strony zachodniej zostało zainstalowane pod koniec 2021 roku przez partnerów, którzy wymienieni zostali powyżej. Jego formalna inauguracja planowana jest w 2022 roku.
Cmentarz i jego historię intensywnie badali prof. Andrzej Trzciński i Paweł Sygowski, opracowując monografię cmentarza. Jej wydanie jest oczekiwane w możliwie bliskim terminie.
Wiele z zachowanych nagrobków zostało udokumentowanych przez Fundację Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich w Polsce.
Opis historii tego cmentarza i gminy żydowskiej w Markuszowie można znaleźć na następujących stronach:
Encyklopedia Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce, tom VII
Księga Yizkor Markuszowa (חורבנה וגבורתה של העיירה מרקושוב)
https://www.jewishgen.org/Yizkor/Markuszow/Markuszow.html
https://digitalcollections.nypl.org/collections/yizkor-book-collection#
Wirtualny Sztetl
strona internetowa Cmentarzy Żydowskich w Polsce
strona internetowa Koalicji Opiekunów Cmentarzy Żydowskich w Polsce
W XVII wieku „Stary” cmentarz żydowski został założony przy dzisiejszej ul. Strażackiej. Nekropolia ta została zdewastowana podczas II wojny światowej, a na jej miejscu wzniesiono później budynki użyteczności publicznej. „Nowy” cmentarz żydowski w Markuszowie powstał w XVIII wieku. Przed II wojną światową drewniany budynek obok cmentarza służył jako dom dozorcy lub dom przedpogrzebowy. Teren ogrodzony był drewnianym płotem z bramą wjazdową po stronie zachodniej.
W czasie okupacji Niemcy dewastowali cmentarz i wykorzystywali macewy do celów budowlanych oraz do brukowania dróg i chodników. Co najmniej dwie grupy Żydów zostały rozstrzelane i pochowane w masowych grobach na terenie cmentarza. Większość markuszowskich Żydów została zamordowana w czasie wojny. Niektóre macewy zostały zabrane po wojnie przez okolicznych mieszkańców. W 1970 roku teren cmentarza został obsadzony drzewami przez pana Wadia Gluzman, jedynego Żyda, mieszkańca Markuszowa, który przeżył i powrócił tu po wojnie. Sadząc drzewa, miał nadzieję zapobiec dalszemu bezczeszczeniu terenu cmentarza.
Z 2 500 nagrobków znajdujących się na terenie cmentarza w 1939 roku przetrwało mniej niż 100. Niektóre mają ślady polichromii, a na jednej z płyt znajduje się widok na Jerozolimę ze „Ścianą Płaczu”. Dziś można zidentyfikować około 20 nagrobków zachowanych w różnym stanie. Wśród nich znajduje się nagrobek Sary Chany Rozenberg, córki Chaima Yaakova Kochena, rabina lokalnej społeczności oraz przewodniczącego sądu (Av Bet Din) w XIX wieku.
W 2016 roku, przy współpracy Lubelskiego Stowarzyszenia Studnia Pamięci, Fundacji Macewa i Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, a także potomków żydowskiej społeczności Markuszowa zamieszkałych obecnie w USA współpracujących z Gminą Markuszów, cmentarz przeszedł pierwsze od dziesięcioleci poważne sprzątanie. Powstał wówczas pomnik pamięci, który odsłonięto w obecności potomków społeczności żydowskiej, mieszkańców gminy, przy wsparciu ks. biskupa Mieczysława Cisło. Nowe ogrodzenie od strony zachodniej zostało zainstalowane pod koniec 2021 roku przez partnerów, którzy wymienieni zostali powyżej. Jego formalna inauguracja planowana jest w 2022 roku.
Cmentarz i jego historię intensywnie badali prof. Andrzej Trzciński i Paweł Sygowski, opracowując monografię cmentarza. Jej wydanie jest oczekiwane w możliwie bliskim terminie.
Wiele z zachowanych nagrobków zostało udokumentowanych przez Fundację Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich w Polsce.
Opis historii tego cmentarza i gminy żydowskiej w Markuszowie można znaleźć na następujących stronach:
Encyklopedia Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce, tom VII
Księga Yizkor Markuszowa (חורבנה וגבורתה של העיירה מרקושוב)
https://www.jewishgen.org/Yizkor/Markuszow/Markuszow.html
https://digitalcollections.nypl.org/collections/yizkor-book-collection#
Wirtualny Sztetl
strona internetowa Cmentarzy Żydowskich w Polsce
strona internetowa Koalicji Opiekunów Cmentarzy Żydowskich w Polsce
Pomóż nam zachować godność i historię tego cmentarza! Kliknij przycisk „Przekaż darowiznę” poniżej, aby przekazać darowiznę kartą kredytową lub PayPal.
